Η υγιεινή και η καθαριότητα από καταβολής κόσμου

Προέλευση των τελετουργιών προσωπικής υγιεινής και καθαρισμού των ρούχων

Εξετάζουμε την υγιεινή και την καθαριότητα δια μέσου των ετών. Πότε απέκτησαν, τα ανθρώπινα όντα, επίγνωση της προσωπικής τους καθαριότητας αλλά και των υπολοίπων γύρω τους? Και πότε ανακαλύψανε ότι η έλλειψη υγιεινής μπορεί να είναι επικίνδυνη και μερικές φορές θανατηφόρα? Ας ξεκινήσουμε από την αρχαιότητα.

Αρχαιότητα. Οι πρώτοι καθαρισμοί των ανθρώπων. Εισαγωγή στην προσωπική υγιεινή

Βούρτσισμα δοντιών, πλύσιμο χεριών και καθαρισμός σώματος κάνοντας ντους. Αυτά είναι όλα τα τελετουργικά υγιεινής που εκτελούμε καθημερινά. Η υγιεινή θεωρείται σημαντικό καθήκον για τον καθένα ώστε να προστατεύσει τον εαυτό του αλλά και τους άλλους, από τις ασθένειες. Στην αρχαιότητα, μέχρι τις αρχές του 1900, οι πρακτικές υγιεινής, των προγόνων μας, ήταν κάπως αμφίβολες.

Το νερό είναι το βασικό συστατικό που ανέκαθεν διαδραμάτισε ζωτικό ρόλο στην προσωπική υγιεινή. Το καθαρό πόσιμο νερό ήταν η πρώτη ανθρώπινη ανάγκη ακόμη και για τους περισσότερους αρχαίους πολιτισμούς. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το νερό για πλύσιμο των αντικειμένων και για το μπάνιο τους, από τη νεολιθική εποχή. Τα αρχεία δείχνουν δοχεία από δέρμα, από πηλό ή από κέλυφη να χρησιμοποιήθηκαν για τη μεταφορά του νερού, ή και την θέρμανσή του επάνω σε καυτές πέτρες. Οι «τελετές» μπανιαρίσματος, ειδικά σε φυσικές ιαματικές πηγές, άρχισαν μετά.

Στην αρχαία Αίγυπτο και την αρχαία Ελλάδα

Στην αρχαία Αίγυπτο οι περισσότεροι άνθρωποι λούζονταν καθημερινά στο ποτάμι ή έξω από το σπίτι, από μια δεξαμενή νερού. Πλούσια σπίτια είχαν ένα μπάνιο, όπου οι υπηρέτες θα έχυναν κανάτες νερού πάνω στον αφέντη τους (ισοδυναμεί με ένα σύγχρονο ημερίσιο ντους). Χρησιμοποιούσαν μια κρέμα καθαρισμού από ζωικό ή φυτικό έλαιο αναμεμειγμένη με άσβεστο και άρωμα που χρησιμοποιούνταν αντί σαπουνιού. Οι άνθρωποι τρίβονταν καθημερινά με αρωματικό έλαιο που είχε εμποτιστεί με αρωμα ξύλου. Το μείγμα αφηνόταν σε δοχείο μέχρι το έλαιο να απορροφήσει το άρωμα του ξύλου. Το αρωματισμένο λάδι χρησιμοποιήθηκε για να εμποδίσει το δέρμα να στεγνώσει από το σκληρό κλίμα.

Οι αρχαίοι Έλληνες έχτισαν, αρχικά, δημόσια λουτρά, αλλά οι Ρωμαίοι έκαναν το λουτρό κέντρο της κοινωνικής τους ζωής. Το μπάνιο ήταν ένα μεγάλο κομμάτι της κοινοτικής ζωής στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και τα κτίρια που δημιουργήθηκαν για αυτά τα λουτρά, σχεδιάστηκαν, οικοδομήθηκαν και αποτέλεσαν αρχιτεκτονικά θαύματα. Το πλύσιμο ήταν πλέον, καθημερινό τελετουργικό, ακόμη και για τους σκλάβους, με το ελαιόλαδο να χρησιμοποιείται ως ένα είδος σαπουνιού. Οι πλούσιοι απολάμβαναν τρεχούμενο νερό στα παλάτια και τα αρχοντικά τους από τους σωλήνες μολύβδου που συνδέονταν με τα υδραγωγεία. Τα λύματα να διοχετεύονταν στο αποχετευτικό δίκτυο ή στην τάφρο γύρω από την πόλη.

Ο καθαρισμός των ρούχων ήταν προαιρετικός

Ο καθαρισμός των ρούχων κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου δεν αποτελούσε αναγκαστικό καθήκον. Έτσι όλοι συνήθισαν τη μυρωδιά, τη βρωμιά και τα λερώματα. Όταν τελικά γινόταν ο καθαρισμός των ρούχων, αυτό συνέβαινε σε κάδους που έμπαιναν, μούλιαζαν και τρίβονταν με ουρία που λειτουργούσε σαν την αμμωνία.

Η υγιεινή στην Ευρώπη και κυρίως στην αρχαία Ρώμη

Όπου κι αν πήγαν οι Ρωμαίοι δημιουργούσαν δημόσια λουτρά που δεν υπήρχαν στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη για 1.000 χρόνια περίπου. Οι Άραβες ήταν οι κληρονόμοι του ρωμαϊκού συστήματος λουτρών και μετά οι Τούρκοι. Οι μουσουλμάνοι και οι Εβραίοι είχαν επίσης πολύ καλύτερα αποτελέσματα γενικής καθαριότητας από τους χριστιανούς την εποχή εκείνη.

Με την Αναγέννηση, τα δημόσια λουτρά είχαν σχεδόν εξαληφθεί στη Δυτική Ευρώπη, κυρίως λόγω της μαύρης πανούκλας. Οι τότε άνθρωποι πίστευαν ότι θα μολύνονταν πιο εύκολα αν οι πόροι τους άνοιγαν από το μπάνιο. Η βρωμιά θεωρήθηκε ότι προστατεύει από τα μικρόβια, ενώ το νερό θεωρήθηκε μη υγιεινό.

Η υγιεινήατά τον Μεσαίωνα

Στις αρχές του Μεσαίωνα, θεωρήθηκε πραγματικά κακή για την υγεία, από τους χριστιανούς, να καθαρίζουν και να ξεπλένουν την βρωμιά και τους λεκέδες από το σώμα και τα ρούχα τους. Η βρωμιά θεωρείτο καλή. Αυτό επίσης εν μέρει προήλθε από την Εκκλησία η οποία προσπαθούσε να αποστασιοποιηθεί από τους Ρωμαίους που έκαναν πάντα μπάνιο, συνήθως σε ομάδες ανδρών και γυναικών, τις οποίες πίστευαν ότι οδηγούσε στο σεξ. Μερικοί ηγέτες της εκκλησίας ήταν γνωστοί, ότι έπλεναν μόνο ακροδάκτυλά τους πριν φάνε και κυκλοφορούσε η φήμη ότι δεν είχαν γδυθεί ποτέ.

Το μπάνιο εξελίχθηκε στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα να γίνει μια πιο διεξοδική και τακτική υπόθεση. Πολλές οικογένειες είχαν μια φορητή μπανιέρα που ήταν γεμισμένη ή επενδεδυμένη με ύφασμα, ενώ οι αριστοκράτες μπορούσαν να έχουν δωμάτια σαν τα μπάνια που διαθέτουμε σήμερα. Όμως το μπάνιο δεν ήταν ακόμα μια καθημερινή συνήθεια, γινόταν κάθε λίγες μέρες.

Αργότερα, τα βιβλία εθιμοτυπίας για την υγιεινή που δημοσιεύτηκαν, για πρώτη φορά ενημέρωσαν τους ανθρώπους, ότι ήταν αγενές να φυσούν την μύτη στα χέρια τους, αλλά να τα σκουπίζουν στα ρούχα τους ή σε πανιά (προφανώς τα μικρόβια δεν είχαν ανακαλυφθεί ακόμα) αφήνοντας τα νύχια καθαρά. Επίσης τους έμαθαν να βουρτσίζουν τα δόντια τους κάθε πρωί και να πλένουν καθημερινά το πρόσωπό τους.

Οι αριστοκράτες θεωρούσαν υποχρεωτικό το πλύσιμο των χεριών πριν από το γεύμα και έγιναν συνήθειο. Δύο μπολ τοποθετήθηκαν μπροστά από αυτόν που θα έπλενε τα χέρια του, ένα κενό και ένα γεμάτο αρωματικό νερό. Ο αριστοκράτης έβαζε τα χέρια του πάνω στο άδειο μπολ και τα έτρίβε μαζί, ενώ ένας υπηρέτης έριχνε το αρωματικό νερό πάνω τους. Ένας δεύτερος υπηρέτης στέγνωνε τα χέρια του με μια στεγνή πετσέτα.

Η τεχνική του καθαρισμού των ρούχων

Η τεχνική του καθαρισμού των ρούχων είχε επίσης βελτιωθεί. Τα ρούχα συνδυάζονταν με γλυκές μυρωδάτες ρίζες και βράζονταν σε μια κατσαρόλα με νερό, ώστε να επιτευχθεί μια ωραία και φρέσκια μυρωδιά μαζί με την καθαριότητα.

Η συνήθεια, όμως, της καθαριότητας εισήχθη σε μεγάλο βαθμό από τον μη ευρωπαϊκό κόσμο. Ο επιχειρηματίας Shekh Din Muhammad εισήγαγε το σαμπουάν – μια λέξη Χίντι – όταν ίδρυσε επιχείρηση με λουτρά, το «shampooing bath», στο μοντέρνο Μπράιτον στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1814. Τα τουρκικά λουτρά έγιναν δημοφιλή κατά τη διάρκεια της βικτοριανής περιόδου στο Ηνωμένο Βασίλειο. Όμως ένα πλήρως λειτουργικό οικογενειακό μπάνιο δεν υπήρχε σε κάθε σπίτι ακόμα και μέχρι τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Διαβάστε επίσης : Τα 9 αντικείμενα οικιακής χρήσης που θέλουν την μεγαλύτερη προσοχή

Πριν από τα τέλη του 18ου αιώνα οι Ευρωπαίοι συνήθως κάλυπταν τις οσμές του σώματος με αρώματα. Πολλοί ευγενείς μετέφεραν ανθοδέσμες αρωματικών λουλουδιών για να καλύψουν τις μυρωδιές που εκπέμπαν. Οι άνθρωποι έτειναν να σκέφτονται ότι αρρώσταιναν από το μπάνιο. Δεν συνειδητοποιούσαν ότι ήταν το κρύο και τα μικρόβια που προκαλούσαν την ασθένειά τους. Οι διδασκαλίες της προτεσταντικής θρησκείας που κήρυξαν ένα «ευαγγέλιο της καθαριότητας» τον 19ο αιώνα, ωστόσο, έφεραν ενθουσιασμό για την συνήθεια της προσωπικής καθαριότητας μεταξύ όλων των ανθρώπων.

Το χρονοβόρο μπάνιο

Για τους περισσότερους ανθρώπους, όμως, όλη η δραστηριότητα της απογύμνωσης, της εισόδου στο νερό και της πλύσης των μαλλιών και του σώματός τους ήταν μια χρονοβόρα διαδικασία. Κυρίως λόγω των μηχανικών που εμπλέκονταν, στην μεταφορά του νερού, στην θέρμανσή του με σόμπες ξύλου και στην δημιουργία σαπουνιού. Έπειτα, σε επόμενο στάδιο γινόταν και ο καθαρισμός των ρούχων και των πετσετών κλπ.

Το μπάνιο συνήθως απαιτούσε περισσότερα από ένα άτομα για να τα κάνουν όλα. Οι πλούσιοι είχαν πολλούς υπηρέτες. Για τις κατώτερες τάξεις, η υγιεινή, ήταν μια οικογενειακή υπόθεση. Έβαζαν μια κουβέρτα σε μια γωνιά, δίπλα στη φωτιά, και έφερναν την φορητή μεταλλική μπανιέρα. Επειδή το μπάνιο ήταν χρονοβόρα διαδικασία, μερικές φορές, την επιτάχυναν, χρησιμοποιώντας το ίδιο νερό μπάνιου. Ξεκινούσαν οι άνδρες του σπιτιού, έπειτα οι γυναίκες και τέλος τα παιδιά και τα μωρά. Στο τέλος του οικογενειακού αυτού καθαρισμού, το νερό του μπάνιου ήταν τόσο βρώμικο που δεν μπορούσαν να δουν τον πυθμένα της μπανιέρας.

Το πρώτο σαπούνι

Το 1884 εμφανίσθηκε το πρώτο σαπούνι που ήταν συσκευασμένο και ονομαζόταν «Sunlight» δηλαδή ηλιακό φως. Μετά από αυτό, αναπτύχθηκαν άλλες μάρκες και η διαφήμιση του σαπουνιού άρχισε να αντικατοπτρίζει τις μεταβαλλόμενες κοινωνικές αξίες που συνδέονται με την καθαριότητα.

Οι μικροβιολογικές και μακροβιολογικές επιστήμες της υγιεινής ενσωματώθηκαν πλήρως στην προσωπική και τη δημόσια υγειονομική περίθαλψη κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Η πρώτη Διεθνής Έκθεση Υγιεινής, για παράδειγμα, πραγματοποιήθηκε στη Δρέσδη της Γερμανίας τον Μάιο του 1911. Με έμφαση στην αξία της υγιεινής στην υγεία, προσέλκυσε 5,5 εκατομμύρια επισκέπτες και οδήγησε στην ίδρυση του Deutsches Hygiene Museum.

Πηγές : ECJ , NCBI